Lao Động
Lao Động eMagazine

Ngành Giáo dục và Đào tạo - 1 năm nhìn lại những dấu ấn đổi mới

Ngành Giáo dục và Đào tạo - 1 năm nhìn lại những dấu ấn đổi mới
Ngành Giáo dục và Đào tạo - 1 năm nhìn lại những dấu ấn đổi mới

2020 là một năm rất đặc biệt với thầy và trò cả nước. Đại dịch COVID-19 mang đến không ít khó khăn, thách thức, nhưng với nỗ lực, sự quyết tâm, “lực cản mang tên COVID-19” đã được hàng triệu giáo viên, học sinh biến thành động lực để thay đổi và phát triển.

Cùng Báo Lao Động nhìn lại những sự kiện Giáo dục nổi bật trong năm 2020 - năm toàn ngành về đích, thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ đề ra trong nhiệm kỳ 5 năm 2015-2020, cũng là năm bản lề để tiếp tục bước vào chặng đường đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo sắp tới.

Ngành Giáo dục và Đào tạo - 1 năm nhìn lại những dấu ấn đổi mới

Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam trong Hội nghị trực tuyến toàn quốc ngành Giáo dục năm 2020 đã gọi việc thực hiện thành công mục tiêu học tập an toàn trong dịch COVID-19 là “kết quả nổi bật” của ngành. Kết quả này cũng được Quốc hội, Chính phủ đánh giá cao. Nhiều tổ chức quốc tế bày tỏ sự ngưỡng mộ trước những nỗ lực và thành quả của giáo dục Việt Nam trong cuộc chiến với COVID-19.

Còn với thầy và trò trên cả nước, năm 2020 đã mang đến những cảm xúc, những trải nghiệm rất đặc biệt.

Ngành Giáo dục và Đào tạo - 1 năm nhìn lại những dấu ấn đổi mới
Ngành Giáo dục và Đào tạo - 1 năm nhìn lại những dấu ấn đổi mới

Đầu tháng 2.2020, khi Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 173/QĐ-TTg về việc công bố dịch viêm đường hô hấp cấp do chủng mới của virus Corona gây ra, 63 tỉnh/thành phố ngay sau đó đã ra thông báo cho học sinh nghỉ học để phòng dịch. Lần đầu tiên, học sinh cả nước trải qua kỳ nghỉ phòng dịch kéo dài tới 3 tháng.

Xác định chủ trương “tạm dừng đến trường, không ngừng việc học”, Bộ GDĐT đã ban hành các văn bản chỉ đạo Sở GDĐT, cơ sở giáo dục ĐH tăng cường các hình thức dạy học qua Internet, trên truyền hình.

Đây là lần đầu tiên việc dạy học trực tuyến được triển khai rộng rãi trên phạm vi toàn quốc. Lần đầu tiên môi trường giáo dục truyền thống, với bảng đen phấn trắng đã được thay thế bằng những lớp học ảo, thầy trò tương tác với nhau trên không gian mạng. Một phong trào chuyển đổi phương thức dạy học đã và đang được thực hiện đồng bộ ở các trường học trên cả nước, để kịp thời ứng phó với tình hình mới.

Đặc biệt, trong cuộc chiến chống dịch COVID-19, có sự góp công rất lớn của hàng triệu giáo viên trên cả nước. Để có những giờ học online chất lượng và hiệu quả, giáo viên đã kiên trì tự học, tự trau dồi mỗi ngày.

Kết quả dạy học trực tuyến của Việt Nam được các tổ chức trong nước và quốc tế đánh giá rất tích cực. Báo cáo PISA của Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD) công bố ngày 29.9.2020 nhận xét: “Việc học trực tuyến để phòng-chống COVID-19 của Việt Nam có nhiều điểm khả quan so với các quốc gia và vùng lãnh thổ khác”. Cụ thể Việt Nam có 79,7% học sinh được học trực tuyến, tỷ lệ này cao hơn mức trung bình trung của các nước OECD 67,5%.

Năm học 2019-2020 khép lại với việc gần 24 triệu học sinh, sinh viên cả nước; 1,5 triệu giáo viên, cán bộ quản lý giáo dục các cấp đều an toàn trước dịch bệnh.

Ngành Giáo dục và Đào tạo - 1 năm nhìn lại những dấu ấn đổi mới

Có thể nói kỳ thi tốt nghiệp THPT 2020 là một kỳ thi đặc biệt nhất trong lịch sử, đặc biệt bởi những điều chưa từng có và trong cả bối cảnh diễn ra kỳ thi.

Do ảnh hưởng của dịch COVID-19, kỳ thi năm nay phải lùi 1 tháng so với mọi năm. Đặc biệt, 20 ngày trước lịch thi, Việt Nam đối mặt với đợt bùng phát COVID-19 thứ hai mà không xác định được nguồn lây trong cộng đồng.

Lúc này, người dân, xã hội đều băn khoăn, lo lắng việc có nên tổ chức kỳ thi? Làm thế nào để đảm bảo an toàn cho học sinh, giáo viên và cả cộng đồng? Bài toán khó đặt ra cho Bộ GDĐT.

Nhiều lãnh đạo Bộ đã có những đêm không ngủ, trước khi đưa ra những đề xuất, quyết định.

Để giải quyết bài toán này, Bộ GDĐT xác định đặt an toàn sức khỏe của HS và cộng đồng lên trên hết, nhưng đồng thời phải đảm bảo cho được quyền lợi và sự công bằng trong tốt nghiệp THPT, trong tuyển sinh ĐH.

Chủ trương đúng, cách làm khoa học, cùng sự quyết tâm, nỗ lực cao của toàn ngành GDĐT, của cả hệ thống chính trị từ Trung ương đến địa phương, 2 đợt của Kỳ thi Tốt nghiệp THPT 2020 kết thúc và đạt được cả 2 mục tiêu: Đảm bảo an toàn phòng chống dịch; đảm bảo nghiêm túc, khách quan, đúng quy chế.

Kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2020 khép lại với sự ghi nhận và đánh giá cao của các tầng lớp nhân dân, của Quốc hội, Chính phủ.

Ngành Giáo dục và Đào tạo - 1 năm nhìn lại những dấu ấn đổi mới

Bên cạnh đó, kỳ tuyển sinh ĐH, CĐ đào tạo ngành Giáo dục Mầm non năm 2020 cũng đạt nhiều kết quả tích cực dù đối mặt với những khó khăn đến từ đại dịch COVID-19 và các đợt bão lũ liên tiếp ở miền Trung.

Ngành Giáo dục và Đào tạo - 1 năm nhìn lại những dấu ấn đổi mới
Ngành Giáo dục và Đào tạo - 1 năm nhìn lại những dấu ấn đổi mới
Hình ảnh công chức, viên chức đi thi chứng chỉ để đủ các điều kiện trong tuyển dụng, nâng ngạch, thăng hạng công chức, viên chức. Ảnh cắt từ clip điều tra của Lao Động năm 2019.

Có thể nói đây là tin vui với hàng triệu giáo viên trên cả nước trong năm 2020. Bởi trước đó, thầy cô và báo chí đã nhiều lần phản ánh về các quy định chứng chỉ áp đặt một cách máy móc, cào bằng, khiến đội ngũ công chức, viên chức (trong đó có giáo viên) khổ sở bổ sung, hoàn thiện.

Những "giấy phép con" đó đã tạo ra những hành vi tiêu cực, gian lận để "đạt chuẩn" theo yêu cầu. Đồng thời cũng tạo "vùng đất màu mỡ" cho các đối tượng “cò bằng cấp”, “cò chứng chỉ” sống gửi.

Thông tin bỏ chứng chỉ ngoại ngữ, tin học được Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ công bố tại buổi tiếp xúc cử tri tại thị xã An Nhơn (Bình Định) sau kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa 14.

Theo đó, Bộ GDĐT đã làm việc với Bộ Nội vụ để thống nhất việc xóa bỏ chứng chỉ ngoại ngữ và tin học cho giáo viên. Tháng 12.2020 ban hành quy định cụ thể và chính thức có hiệu lực từ đầu năm 2021. “Những nội dung về ngoại ngữ, tin học tới đây sẽ được tính toán để đưa vào chương trình đào tạo giáo viên một cách phù hợp”, Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ thông tin.

Ngành Giáo dục và Đào tạo - 1 năm nhìn lại những dấu ấn đổi mới

Đây không phải là lần đầu Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ đề cập đến vấn đề này. Tại phiên chất vấn của đại biểu Quốc hội ngày 7.11.2019, Bộ trưởng Nhạ cũng đã nêu quan điểm: “Qua thực tiễn, Bộ GDĐT nhận thấy, đối với giáo viên nói riêng và công chức, viên chức nói chung, quy định về chứng chỉ ngoại ngữ, tin học là không cần thiết. Những yêu cầu này cần lồng ghép trong quá trình bồi dưỡng chức năng nghề nghiệp và cũng đã được Bộ GDĐT quy định trong chuẩn giáo viên”.

Từ nhận thức được việc những chứng chỉ này là thừa thãi, không cần thiết, đến quyết tâm loại bỏ nó, đã cho thấy những nỗ lực thực hiện lời hứa "giảm gánh nặng sổ sách, thủ tục hành chính không cần thiết" cho 1,2 triệu giáo viên của Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ trong suốt nhiệm kỳ của mình.

Thời gian qua, Bộ trưởng cũng đã thực hiện được nhiều việc giúp giáo viên được "cởi trói", chuyên tâm vào công tác chuyên môn. Trong đó, phải kể đến chủ trương giảm hồ sơ sổ sách, thay đổi nội dung các hội thi giáo viên dạy giỏi, giáo viên chủ nhiệm giỏi. Kết quả này là sự nỗ lực của lãnh đạo Bộ, đặc biệt là của Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ trong suốt nhiệm kỳ.

Ngành Giáo dục và Đào tạo - 1 năm nhìn lại những dấu ấn đổi mới

Năm 2020 là năm ngành giáo dục tiếp tục khẳng định nỗ lực của toàn ngành trong cuộc đua vào vị trí top đầu thế giới.

Trong 6 nước tham gia Chương trình Đánh giá kết quả học tập của HS tiểu học các nước Đông Nam Á (SEA PLM) năm 2019, gồm: Việt Nam, Lào, Campuchia, Malaysia, Myanmar, Phillipine, HS tiểu học Việt Nam đứng đầu ở cả 3 năng lực được khảo sát là: Đọc hiểu, Viết, Toán học.

Ngành Giáo dục và Đào tạo - 1 năm nhìn lại những dấu ấn đổi mới
Ảnh: Hải Nguyễn

Trước đó, năm 2018, theo báo cáo được Ngân hàng Thế giới (World Bank) công bố, có 7 trong 10 hệ thống giáo dục hàng đầu của thế giới nằm ở Đông Á - Thái Bình Dương. Trong đó, phát triển "thực sự ấn tượng" là hệ thống giáo dục của Trung Quốc và Việt Nam - hai quốc gia tiên phong trong đổi mới giáo dục. Đây là những dấu ấn của giáo dục Việt Nam trong chặng đường phát triển 5 năm qua.

Ngành Giáo dục và Đào tạo - 1 năm nhìn lại những dấu ấn đổi mới

Thông tin này được công bố tại hội nghị tổng kết Chương trình trọng điểm quốc gia phát triển Toán học giai đoạn 2010-2020 diễn ra những ngày cuối tháng 12.2020.

Theo đó, Toán học Việt Nam từ vị trí 55 lên vị trí thứ 35-40 trên thế giới và đứng đầu khối ASEAN (ở đây chỉ xét đến tiêu chí số lượng công bố quốc tế).

Đây là một thành tích rất ấn tượng trong bối cảnh nhiều nước trên thế giới và ngay ở khu vực Đông Nam Á, như Thái Lan, Malaysia, Indonesia đã đầu tư rất mạnh cho khoa học cơ bản và toàn bộ hệ thống các cơ sở nghiên cứu, đào tạo với kinh phí rất lớn.

Ngành Giáo dục và Đào tạo - 1 năm nhìn lại những dấu ấn đổi mới
Ngành Giáo dục và Đào tạo - 1 năm nhìn lại những dấu ấn đổi mới
24 lượt thí sinh Việt Nam dự thi Olympic quốc tế năm 2020 đều đoạt giải.

Năm 2020, do ảnh hưởng của dịch COVID-19 khiến hầu hết các kỳ thi Olympic khu vực và quốc tế phải tổ chức bằng hình thức trực tuyến.

Tiếp nối những kết quả đạt được trong các năm trước, năm 2020, HS Việt Nam đã đạt nhiều thành tích đáng nể trên đấu trường trí tuệ thi Olympic khu vực và quốc tế. 24/24 thí sinh Việt Nam tham dự các kỳ thi này đều đoạt đoạt giải; trong đó có 9 huy chương Vàng, 8 huy chương Bạc, 5 huy chương Đồng và 2 bằng khen.

Những kết quả trên tiếp tục khẳng định vị thế của HS phổ thông Việt Nam trên đấu trường trí tuệ quốc tế. HS Việt Nam không chỉ đạt thành tích cao ở những nội dung lý thuyết mà kết quả phần thi thực hành cũng có nhiều cải thiện đáng kể.

Thành tích trên cho thấy hướng đi đúng của ngành Giáo dục, sự quan tâm chỉ đạo sát sao của lãnh đạo Bộ GDĐT trong công tác tuyển chọn, bồi dưỡng HS giỏi; sự nỗ lực, cố gắng của các nhà trường, các HS, thầy cô giáo trong công tác tuyển chọn, bồi dưỡng HS giỏi trong thời gian qua.

Ngành Giáo dục và Đào tạo - 1 năm nhìn lại những dấu ấn đổi mới

Năm học 2020-2021, giáo dục Việt Nam bắt đầu triển khai chương trình, sách giáo khoa GDPT mới đối với lớp 1. Dù còn nhiều khó khăn, thách thức, xảy ra sai sót trong SGK (tất cả bộ SGK đều có sạn và phải chỉnh sửa, điều chỉnh), nhưng phải thừa nhận rằng, việc thực hiện chương trình, SGK mới đã góp phần quan trọng trong việc đổi mới phương pháp dạy và học.

Ngành Giáo dục và Đào tạo - 1 năm nhìn lại những dấu ấn đổi mới

Chương trình được xây dựng theo hướng mở, lấy HS làm trung tâm; chuyển mục tiêu giáo dục từ chú trọng truyền thụ kiến thức sang hình thành và phát triển phẩm chất cho HS. Nội dung giáo dục được đổi mới theo hướng tinh giản, giảm kiến thức hàn lâm, tăng cường thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn.

Chương trình, SGK hướng tới việc phát huy tính chủ động, tích cực, sáng tạo, khả năng tự học của học trò. Đặc biệt, thầy cô được tự chủ, linh hoạt, sáng tạo triển khai các phương pháp dạy học tích cực phù hợp với năng lực của bản thân và nhận thức của HS. Việc phát huy quyền tự chủ của giáo viên, nhà trường là hướng đi mới của ngành giáo dục, để mỗi tiết học trở thành một giờ vui với cả thầy và trò.

Ngành Giáo dục và Đào tạo - 1 năm nhìn lại những dấu ấn đổi mới

2020 là năm chuyển đổi số trong giáo dục diễn ra mạnh mẽ, đã bước một bước tiến dài để hướng đến mục tiêu “Việt Nam đi tiên phong và trở thành một trong những quốc gia đi đầu trong chuyển đổi số về GDĐT”.

Lần đầu tiên, một cở sở dữ liệu ngành được hình thành, ngành Giáo dục đã hoàn tất việc số hóa, gắn mã định danh cho hơn 53.000 cơ sở giáo dục đào tạo, 24 triệu HS, sinh viên và 1,4 triệu giáo viên. Đồng thời, xây dựng và phát triển kho học liệu số dùng chung với khoảng 5.000 bài giảng e-learning, 2.000 video bài giảng trên truyền hình, 200 thí nghiệm ảo, 200 đầu sách giáo khoa, 35.000 câu hỏi trắc nghiệm và trên 7.500 luận án tiến sĩ.

Ngành Giáo dục và Đào tạo - 1 năm nhìn lại những dấu ấn đổi mới

Nhiều chính sách chuyển đổi số đã được ban hành và tác động tích cực tới quá trình chuyển đối số trong giáo dục và đào tạo. Đáng kể nhất là việc chuyển đổi quản lý, tổ chức đào tạo từ xa, đào tạo trực tuyến, phát triển hệ thống MOOCs ở các trường ĐH; triển khai mô hình ứng dụng công nghệ thông tin trong trường phổ thông, hướng dẫn dạy học trên truyền hình, Internet, công nhận kết quả dạy học qua mạng, sử dụng sổ điểm điện tử, học bạ điện tử,...

Ngành Giáo dục và Đào tạo - 1 năm nhìn lại những dấu ấn đổi mới

Năm 2020, giáo dục ĐH Việt Nam đã có sự chuyển mình rõ rệt trong nỗ lực vươn cao với tinh thần tự chủ và đạt được nhiều kết quả ấn tượng.

Bên cạnh việc tiếp tục duy trì số lượng và thứ hạng trong các bảng xếp hạng ĐH uy tín thế giới như Quacquarelli Symonds World University Rankings (QS, Vương quốc Anh), World University Rankings của tạp chí Times Higher Education (THE), Việt Nam lần đầu tiên có cơ sở giáo dục ĐH lọt vào top 1.000 trường ĐH hàng đầu thế giới, theo xếp hạng 2021 Best Global Universities Rankings của tạp chí US New & Word Report (Mỹ). Các trường này gồm: Trường ĐH Tôn Đức Thắng, xếp thứ 623; ĐH Quốc gia Hà Nội, xếp thứ 949.

Trường Đại học Bách khoa Hà Nội lần đầu tiên và là đại diện duy nhất của Việt Nam xuất hiện trong tốp 200 của bảng xếp hạng các trường đại học trong "độ tuổi vàng" (THE Best 'Golden Age' universities).

Ngành Giáo dục và Đào tạo - 1 năm nhìn lại những dấu ấn đổi mới

Trong cuộc chiến đầy cam go với dịch COVID-19, ngành giáo dục như một điểm sáng trong công tác phòng chống dịch. Không chỉ giữ cho học sinh, sinh viên, giáo viên của mình được an toàn, mà toàn ngành đã xuất hiện những “siêu anh hùng” góp công cùng cả nước chiến thắng dịch bệnh. Họ là những nhà giáo và chiến sĩ khoa học.

Ngành Giáo dục và Đào tạo - 1 năm nhìn lại những dấu ấn đổi mới
GS.TSKH Bùi Văn Ga hướng dẫn sử dụng sản phẩm máy đo thân nhiệt từ xa được thử nghiệm ngay tại Đại học Đà Nẵng.
Ngành Giáo dục và Đào tạo - 1 năm nhìn lại những dấu ấn đổi mới

Nhóm các nhà nghiên cứu của Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội, Trường ĐH Khoa học- ĐH Thái Nguyên đã chế tạo thành công sinh phẩm RT-LAMP phát hiện nhanh nCoV. Máy rửa tay tự động, nước rửa tay sát khuẩn, robot tự động đo thân nhiệt... rất nhiều sản phẩm khoa học của học sinh, sinh viên, nhà giáo đã được công bố, ứng dụng trong thực tế, phát miễn phí cho cộng đồng.

Không cần một lời kêu gọi, không cần phải hô hào, khi nào xã hội cần, đội ngũ nhà giáo, nhà khoa học chẳng nề hà mà lao vào nghiên cứu, mang sản phẩm của mình ứng dụng vào cuộc sống. Đây cũng là nhiệm vụ mà ngành giáo dục đặt ra lâu nay trong công cuộc đổi mới giáo dục – gắn đào tạo với thực tiễn. Thách thức mà dịch COVID-19 mang đến lại là cơ hội để ngành giáo dục phát huy vai trò đầu tàu – là cái nôi để phát triển nghiên cứu khoa học, cung cấp nguồn nhân lực chất lượng để phát triển đất nước.

Ngành Giáo dục và Đào tạo - 1 năm nhìn lại những dấu ấn đổi mới
Ngành Giáo dục và Đào tạo - 1 năm nhìn lại những dấu ấn đổi mới

Đổi mới đã đi đúng hướng

Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng xác định trong các nhiệm vụ trọng tâm của nhiệm kỳ Đại hội XII, đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục, đào tạo là một trong ba đột phá chiến lược. Trong vòng 5 năm qua, với sự chỉ đạo sát sao của Đảng, Quốc hội và Chính phủ, toàn ngành giáo dục đã có những chuyển động quan trọng để triển khai công tác đổi mới.

Lần đầu tiên trong 2 năm liên tiếp trong một nhiệm kỳ, có 2 luật được thông qua là Luật Giáo dục năm 2019 và Luật Giáo dục đại học sửa đổi. Đáng chú ý là thực hiện đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông mới. Lần đầu tiên chương trình giáo dục phổ thông được xây dựng một cách bài bản, từ chương trình tổng thể đến các chương trình các môn học, hoạt động giáo dục.

Chương trình mới theo hướng tiếp cận phát triển phẩm chất, năng lực người học; nội dụng tinh giản, gắn với thực tiễn. Chương trình lớp 1 được thực hiện từ năm học 2020 - 2021 với 5 bộ sách giáo khoa để các địa phương, trường học lựa chọn đưa vào giảng dạy. Giáo dục đại học đánh dấu bước đột phá trong thực hiện tự chủ trong hoạt động đào tạo, nghiên cứu khoa học, tổ chức bộ máy, tuyển dụng nhân sự, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo.

Chuyển đổi số mạnh mẽ, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy và học, điển hình là việc dạy học trực tuyến qua internet và truyền hình trong thời gian dịch COVID-19.

5 năm qua, Bộ GDĐT cũng đã cơ bản hoàn tất hệ thống chế độ chính sách, tiêu chuẩn chức danh nghề nghiệp cán bộ, giáo viên, phục vụ cho công tác tuyển dụng, sử dụng và bồi dưỡng, đào tạo nhà giáo giúp quản lý đội ngũ giáo viên sát sao hơn, hoạch định các chính sách hỗ trợ giáo viên phù hợp với thực tiễn.

Bộ GDĐT cũng đã tăng quyền tự chủ cho các nhà trường. Các hiệu trưởng không chỉ cần có tư duy quản lý mà còn cần kỹ năng quản trị, xây dựng văn hóa nhà trường trên cơ sở đảm bảo quyền tự chủ chuyên môn của giáo viên. Tự chủ, tự chịu trách nhiệm cho các thầy cô là hướng đi rất mới của ngành giáo dục.